Гарадзенская вясна

Уда­лым ака­заў­ся ў нас ве­ра­сень у гэ­тым го­дзе. Над­вор’е лет­няе, але не спя­кот­нае. Для ўбор­кі буль­бы, га­род­ні­ны і са­да­ві­ны леп­ша­га і не пры­ду­ма­еш. Пла­дат­вор­ная зям­ля ба­га­та ўзна­га­ро­дзі­ла руп­ліў­цаў сва­ім ура­джа­ем. Асаб­лі­ва ў са­дах яб­лы­ні гнуц­ца і ло­мяц­ца пад ця­жа­рам пыш­на­ка­ля­ро­вых і са­ка­ві­тых круг­лас­цей. На ага­ро­дах усе тык­вен­ныя ра­стуць як ша­лё­ныя да ім­па­зан­т­ных па­ме­раў. Ся­род іх роз­ных ко­ле­раў, кштал­таў, сма­каў у блас­лаў­лё­ным за­да­валь­нен­ні вы­стаў­ля­юць ся­бе да со­неч­ных пром­няў са­мі ка­ра­ле­вы ды­ні. Вяр­та­юц­ца із­ноў яны да ла­скі ча­ла­ве­чых сма­каў. Ра­ней доў­гі­мі га­да­мі бы­лі толь­кі кор­мам для ка­роў і сві­ней. Ад­чу­валь­ная цеп­лы­ня да­зво­лі­ла мно­гім ама­та­рам дач­най га­доў­лі вы­рас­ціць спе­лыя па ве­лі­чы­ні і сма­ку аб­ры­ко­сы і пер­сі­кі. Пад ма­ім бло­кам гэ­тую сма­ка­ві­тую са­да­ві­ну з бе­ла­стоц­кіх ага­род­чы­каў пра­да­ва­лі дзе­ла­ві­тыя ўлас­ні­цы дач­ных участ­каў. Ну і жоў­тыя па­мі­до­ры ад­ной з ба­бу­лек пры­во­дзі­лі мае сма­ка­выя рэ­цэп­та­ры ў та­кі стан за­да­валь­нен­ня, што інакш чым­сь­ці кай­фам гэ­тых па­чуц­цяў не на­за­веш.

Ад­нак ад свай­го бе­ла­стоц­ка­га дзядзь­кі па­чуў я гі­сто­рыю, якая па­каз­вае, што пры­ро­да ўвесь час зна­хо­дзіц­ца ў змен­лі­вым ван­д­ра­ван­ні. Ме­на­ві­та тут, у Бе­ла­сто­ку, у цэн­т­ры го­ра­да яго­ную да­чу і па­са­джа­ную там буль­бу вель­мі ўпа­да­ба­лі са­бе дзі­кі, якія для мно­гіх бе­ла­ста­чан ста­лі не­па­жа­да­ны­мі гас­ця­мі. І не бы­ло вы­ха­ду, трэ­бы бы­ло іс­ці на нач­ную вар­ту і піль­на­ваць сва­ю ага­род­ні­ну пе­рад кан­чат­ко­вым зніш­чэн­нем. Ка­лі паз­ва­ніў я баць­ку і за­пы­таў­ся як там у нас з дзі­ка­мі, то ў ад­каз па­чуў, што іх амаль усіх тут пе­ра­бі­лі. Не ві­даць і не чу­ваць, каб ней­кі дзік увар­ваў­ся ў вя­ско­выя ага­ро­ды, каб хтось­ці пра гэ­та рас­па­вя­даў. Ві­даць, і са­мі дзі­кі сва­ім пуш­чан­скім ін­стын­к­там ад­чу­лі, што ў ляс­ных і лу­га­вых пра­сто­рах іх мо­гуць ча­каць толь­кі кан­цы. Та­му ў ад­па­вед­нас­ці з уся­ля­кай ло­гі­кай сён­няш­няй пар­ты­зан­ш­чы­ны дзе­ля вы­жы­ван­ня і са­ма­за­ха­ван­ня дзі­чы­на­га га­тун­ку трэ­ба пе­ра­но­сіц­ца ў го­рад. Вось як спра­цоў­вае ін­стынкт. Мой зна­ё­мы ра­ва­рыст, яко­му зна­ё­мая кож­ная бе­ла­стоц­кая сця­жын­ка, аб­са­лют­на пе­ра­ка­наў­ча сцвяр­джае, што так па­ры­та­га дзі­ка­мі Бе­ла­сто­ка як за­раз ні­ко­лі не ба­чыў. За­тое мой баць­ка пад­с­мей­ва­ец­ца са свай­го бра­та, га­во­ра­чы яму: «Ба­чыш, уця­каў з вё­скі, каб між ін­шым не ха­дзіць і не піль­на­ваць пуш­чан­скіх па­лёў ад ляс­ной звя­ры­ны. А тут на ста­рыя га­ды ма­еш тое, ча­го я ў абяз­лю­джа­най вёс­цы даў­но не суст­ра­каю». Мно­гім не­спа­дзя­ва­на жыц­цё зво­дзіць і та­кія ся­мей­ныя гі­сто­рыі. Але, ві­даць, на­да­е­лі гэ­тыя нач­ныя вар­ты май­му дзядзь­ку, бо па тэ­ле­фо­не паў­та­рае, што на во­сень за­сее толь­кі тра­ву і хай дзі­кі ры­юць у ка­го ін­ша­га. Пэў­на на­ступ­най вяс­ной усё вер­нец­ца ў сваю ка­ля­і­ну, але па­куль ва­яў­ні­часць і злосць на дзі­коў у яго не мі­нае.

За­тое на род­ных за­го­нах сла­неч­ні­кі па­вы­ра­ста­лі вы­со­кі­мі пад два мет­ры і не пу­сты­мі. Тут жа і за­раз з’я­ві­лі­ся мі­тус­лі­выя ве­раб’і, каб за­ва­ліц­ца ў свае зер­не­выя сма­коц­ці. Так яны за­да­во­ле­ны, што шча­бе­чуць і чы­ры­ка­юць бе­зу­пын­на. У вя­ско­вай пра­ніз­лі­вай ці­шы­ні сва­ім пры­лё­там гу­дзяць так, быц­цам над да­ха­мі пра­ля­це­ла не­каль­кі вай­ско­вых вер­та­лё­таў аб­ця­жа­ра­ных тэх­ні­кай і жаў­не­ра­мі. Так, як над Бе­ла­веж­скай пуш­чай па­ча­лі­ся ней­кія за­сак­рэ­ча­ныя вай­ско­выя ма­неў­ры, дзе із­ноў бе­зу­пын­на прак­ты­ку­юць ла­ба­вое су­тык­нен­не Ус­хо­ду і За­ха­ду. Ад­на з на­род­ных пры­ма­вак ка­жа, каб не вык­лі­каць ваў­ка з ле­су. А то не дай Бо­жа, каб за чар­го­вым ра­зам не бы­ло па­доб­на­га ў рэ­аль­нас­ці. Тэ­о­рыя збы­валь­нас­ці вык­лі­ка­ных па­дзей лепш каб не спра­ца­ва­ла.

На мо­мант зда­ец­ца мне, што жы­во­му ча­ла­ве­ча­му і жы­вот­на­му гар­ма­ніч­на­му су­жыц­цю не ві­даць кан­ца. Пе­рад на­мі ад­нак даж­дж­лі­вая во­сень, зі­ма і ка­су­ха, што кро­чыць ус­лед за ча­ла­ве­чы­мі га­ло­ва­мі і ду­ша­мі. Ад на­пі­са­на­га лё­су не ўця­чэш, але пры­нам­сі па­чы­на­еш ра­зу­мець, што трэ­ба ўмець лю­ба­вац­ца тым, што аб­до­ра­нае пры­га­жос­цю і даб­ром. Ра­да­вац­ца і на­чам зор­ным, цёп­лым і шпа­цыр­ным. Ідэ­аль­ны час, каб без той усёй ка­ні­ку­ляр­най мі­тус­ні ўваб­раць у ся­бе во­дар во­сень­скіх па­хаў і воб­ра­заў. Час роз­ду­маў і асэн­са­ван­няў, час заг­ля­нуць у ся­бе праз не­да­сяж­насць ня­бес­ных пра­сто­раў.

Яў­ген ВА­ПА