Гарадзенская вясна

Ну і да­ча­ка­лі­ся. Ка­ран­цін­ная эпо­ха дзяр­жаў­ных аб­ме­жа­ван­няў у ві­да­воч­ным ад­ступ­лен­ні, ча­го ад­нак нель­га ска­заць пра па­ту­шэн­не са­мой ві­рус­най эпі­дэ­міі. Зда­ец­ца — па­ра­докс, але не. Ча­ла­ве­чая сва­бо­да і неп­рад­бач­лі­вая эка­на­міч­на-са­цы­яль­ная бу­ду­чы­ня не даз­ва­ля­юць па­куль на даў­жэй­шую мэ­ту на бе­зу­пын­нае тры­ман­не пад кан­т­ро­лем су­свет­най су­поль­нас­ці. Пэў­на неў­за­ба­ве ў па­а­соб­ных дзяр­жа­вах бу­дзем мець да­чы­нен­не з паў­тор­ным аб­ме­жа­ван­нем ча­ла­ве­чай ак­тыў­нас­ці ў вя­до­мую нам усім са­ма­і­за­ля­цыю. І пэў­на ча­кае нас не ад­на пан­дэ­мія зму­та­ва­ных, но­вых не­вя­до­мых ві­ру­саў за­а­ноз­на­га па­хо­джан­ня. Усё, на жаль, бу­дзе пры­маць вель­мі хут­ка гла­баль­нае вы­мя­рэн­не. Тое, якія хва­ро­бы і за­ра­зы бу­дуць нас скруч­ваць у бліз­кай ці да­лей­шай бу­ду­чы­ні, як той лі­сток на дрэ­ве, ста­но­віц­ца не фу­ту­ра­ла­гіч­ным пы­тан­нем, а звы­чай­ным вы­жы­ван­нем. На яш­чэ жы­выя ўлас­ныя во­чы мо­жам па­ба­чыць, што ўсе гэ­тыя бі­я­тэх­на­ла­гіч­ныя рэ­ва­лю­цыі і на­ву­ко­выя пос­пе­хі не пры­но­сяць па­чуц­ця ўнут­ра­най ча­ла­ве­чай бяс­печ­нас­ці і сва­бо­ды, а на­ад­ва­рот, паз­баў­ля­юць яго якой-ко­ле­чы са­маў­пэў­не­нас­ці і кан­т­ра­лю­юць у бач­ны і ня­бач­ны спо­саб на­ша жыц­цё ў кож­ным яго вы­мя­рэн­ні. Ці на­ступ­ныя па­ка­лен­ні здоль­ныя на бунт су­праць та­кой цы­ві­лі­за­цый­най пер­с­пек­ты­вы? Ці іх неў­ра­тыч­нае се­ці­ва ар­га­ніз­маў ужо за­раз мен­таль­на зап­раг­ра­ма­ва­нае і пры­ста­са­ва­нае да пад­па­рад­ка­ван­ня све­ту бяз­меж­на­га, без­ду­хоў­на­га ска­ры­стан­ня як гра­мад­скіх пры­лад, а не вы­яў­лен­ня ся­бе ў твор­чым вы­мя­рэн­ні з усі­мі яго пос­пе­ха­мі і па­дзен­ня­мі? Ча­ста ў та­кой сі­ту­а­цыі га­во­рыц­ца, што час па­ка­жа, але мно­гія пісь­мен­ні­кі і кі­на­рэ­жы­сё­ры ўжо даў­но па­ка­за­лі нам та­кі ход раз­віц­ця па­дзей, дзе са­мі лю­дзі ме­на­ві­та па сва­ёй не­на­сыт­нас­ці ства­ра­юць са­бе бе­зу­пын­на фі­ла­со­фію, ідэ­а­ло­гію і пат­рэ­бу са­маз­ніш­чэн­ня ча­ла­ве­ча­га ро­ду. Не інакш і за­раз. У су­час­ным све­це ў ру­ках ча­ста ўжо ша­лен­цаў зна­хо­дзіц­ца та­кая коль­касць бі­я­ла­гіч­най, хі­міч­най, кас­міч­най зброі, што аж мно­гім про­ста ру­кі свяр­бяць, каб па­каш­та­ваць сма­ку тры­ум­фаль­на­га яе ска­ры­стан­ня. Бо мы ж, лю­дзі, не па­він­ны мець ані­я­кай ча­ла­веч­нас­ці, ні гу­ман­нас­ці, ці на­ват хрыс­ці­ян­скіх каш­тоў­нас­цей. Мы толь­кі з’яў­ля­ем­ся ста­ты­стыч­ны­мі мі­льё­на­мі са сва­і­мі пін-ко­да­мі, ці ко­да­мі хва­роб. Ка­лі ты за­раз без пін-ко­да, то ўжо з’яў­ля­еш­ся вык­лю­ча­най з гра­мад­ства адзін­кай. Ня­важ­ны тваё імя, проз­віш­ча, эмо­цыі. Без умоў­най сі­стэ­мы зна­каў і ліч­баў ты ўжо не ча­ла­век. Аба­вяз­ко­вая за­раз са­ма­шыф­ра­ва­насць ужо з са­мо­га дзя­цін­ства вя­дзе нас усіх у поў­нае мо­ра ча­ла­ве­чай ана­нім­нас­ці і яго та­ко­га ж са­ма­га знік­нен­ня. Без ува­гі, па­мя­ці ці не­каль­кіх ча­ла­ве­чых слёз. Бяс­па­мя­цтва і бес­ча­ла­веч­насць — ідэ­аль­ная ма­дэль люд­ской струк­ту­ры бу­ду­чы­ні. А та­ды ў кам­п’­ю­та­рах роз­ных уста­ноў, дзе ска­да­фі­ка­ва­нае на­ша жыц­ц­цё, ад­ным клі­кам мо­жам быць ад­к­лю­ча­ны ад... жыц­ця­дай­на­га, вір­ту­аль­на­га се­ці­ва. І та­кім чы­нам ад ва­ды, сон­ца, вет­ру, пры­ро­ды. Ад быц­ця ў жы­вых. І ані­я­кіх пы­тан­няў ма­раль­най на­ту­ры ў та­кім ша­лен­стве не бу­дзе. Про­ста, ма­са­вы та­та­лі­тар­ны кан­т­роль і ге­не­тыч­ная сег­рэ­га­цыя. У гі­ста­рыч­ным мі­ну­лым па­рад­ка­вую ну­ма­ра­цыю дзяр­жа­вы ўвя­лі ў ту­рэм­ныя сі­стэ­мы, дзе вяз­ні ат­рым­лі­ва­лі свае ста­ты­стыч­ныя ну­ма­ры, якія ста­на­ві­лі­ся не­ад’­ем­най част­кай іх­ня­га зня­во­лен­ня. У ня­даў­няй гі­сто­рыі та­кую „дап­ра­ца­ва­ную” раз­вяз­ку пры­мя­ня­лі гіт­ле­раў­скія нем­цы, якія ў сва­іх кан­цэн­т­ра­цый­ных ла­ге­рах вы­ніш­чэн­ня ча­ла­ве­цтва ў пер­шую чар­гу та­ту­і­ра­ва­лі вяз­ням на ру­цэ яго ста­ты­стыч­ны ну­мар. З гэ­тай па­ры меў быць ён паз­баў­ле­ны ча­ла­ве­чай год­нас­ці — імя, проз­віш­ча і гі­сто­рыі свай­го ро­ду. Лю­дзі ме­лі быць ні­кім і жыць столь­кі, на коль­кі да­зво­ліць ство­ра­ная сі­стэ­ма вы­ніш­чэн­ня і доб­ры ці дрэн­ны гу­мар ка­та. Рас­ст­рэ­лы, ве­шан­ні, смерць у га­за­вых ка­ме­рах і спаль­ван­не цел у крэ­ма­то­ры­ях, псеў­да­ме­дыч­ныя і бі­я­ла­гіч­ныя эк­с­пе­ры­мен­ты, вы­ніш­чаль­ная фі­зіч­ная пра­ца гэ­та пя­кель­ная рэ­ча­іс­насць у та­кіх мес­цах. Не інакш бы­ло з пад­бі­ты­мі на­ро­да­мі на аку­па­ва­ных нем­ца­мі тэ­ры­то­ры­ях. Эк­стэр­мі­на­цыя жы­доў, а по­тым звя­дзен­не сла­вян у ка­тэ­го­рыю не­да­лю­дзей, рэ­аль­насць і вы­нік по­шу­каў ня­мец­кай, жыц­цё­вай пра­сто­ры ра­бі­лі­ся пад ло­зун­гам но­вай Еў­ро­пы на­ро­дам, які так га­на­рыў­ся сва­ёй гі­сто­ры­яй і куль­ту­рай.

Яў­ген Ва­па