Гарадзенская вясна

Ня­гле­дзя­чы на ўся­ля­кія пры­род­ныя ана­ма­ліі, вяс­на са сва­ім цяп­лей­шым ды­хан­нем па­ма­лень­ку сіг­на­ліць сваё хут­кае пры­быц­цё і ў пад­ляш­скія пра­сто­ры і па­над­вор­кі. Дзе-ні­дзе яш­чэ на фо­не чор­най зям­лі кан­т­ра­стуе доў­гі язык снеж­най даў­ні­ны ці шэ­рая і збі­тая ку­па за­ма­ро­жа­най снеж­най су­ме­сі.

На не­бе ча­ро­да­мі з’я­ві­лі­ся дзі­кія гу­сі. Іх­ні крык апа­вяш­чае ра­дасць вес­на­во­га пры­ві­тан­ня з на­ва­кол­лем і людзь­мі. Іх­нія ля­ту­чыя клю­чы на­гад­ва­юць ла­цін­скую лі­та­ру V — быц­цам тую пе­ра­мож­ную вік­то­рыю, што плы­ве па не­бе.

Іх­ні пры­лёт гэ­та і пе­ра­мо­га над зі­мою, над ты­ся­ча­мі пе­ра­а­до­ле­ных кі­ла­мет­раў па тое, каб тут із­ноў па­ся­ліц­ца і даць жыц­цё чар­го­вым гу­сі­ным па­ка­лен­ням. У мі­ну­лыя вы­ход­ныя мож­на бы­ло амаль цэ­лы дзень за­дзі­раць га­ла­ву ўга­ру, каб ра­да­вац­ца ве­сту­нам па­чат­ку вес­на­во­га кру­газ­ва­ро­ту. А сво­е­а­саб­лі­ва­га і кра­наль­на­га іх кры­ку ча­ла­ве­чы род ча­кае про­ста з на­дзе­яй.

На ўлас­ныя во­чы паш­час­ці­ла мне па­ба­чыць над баць­коў­скім до­мам на­ват па во­сем гу­сі­ных клю­чоў, ля­ту­чых ра­зам і пе­ра­фар­ма­тоў­ва­ю­чых­ся про­ста ў па­лё­це. На­ват ха­лод­ны і пра­ніз­лі­вы ве­цер не заг­наў мя­не да­до­му. Про­ста, за­ста­ва­ла­ся толь­кі слу­хаць і лю­ба­вац­ца па­ба­ча­ным. А до­ма яш­чэ па­ле­ныя печ­кі і цяп­ло, якое на­вей­вае ўспа­мі­ны і схі­ляе да бе­зу­пын­на­га ўгля­дан­ня праз ак­но за пту­шы­ны­мі пры­лё­та­мі. У пэў­ны мо­мант зда­ло­ся мне на­ват, што ўба­чыў над вё­скай і пар­ку бус­лоў, якія сва­ім сво­е­а­саб­лі­вым кру­жэн­нем з’я­ві­лі­ся ў ня­бес­най пра­сто­ры.

Не меў я пад ру­кою пад­рых­та­ва­на­га бі­нок­ля, каб ле­пей прыг­ля­нуц­ца па­вет­ра­ным гос­цям, а, вы­бег­шы на двор, ужо іх не па­ба­чыў. Ка­лі ад­нак узяць ха­рак­тэр­ную для бус­лоў ма­не­ру па­лё­ту, кру­жэн­ня, ці на­ват ці­шы­ні ван­д­роў­кі без клё­ка­ту, то не дам са­бе ру­кі ад­рэ­заць, але хі­ба гэ­та бы­лі яны — птуш­кі шчас­ця вя­ско­ва­га жыц­ця. Ка­лі вяр­таў­ся з па­над­вор­ка, ад­ра­зу ста­на­віў­ся я пры печ­цы і ра­заг­ра­ваў сваю ззяб­лую спі­ну. Ой, якая гэ­та доб­рая шту­ка, тая хат­няя плі­та і печ­ка.

Сам пра­цэс рас­паль­ван­ня, даг­ля­дан­ня і вы­га­ран­ня ёсць ад­веч­ным уг­ля­дан­нем у та­ям­ні­цу і моц аг­ню, а так­са­ма асэн­соў­ван­нем крох­кас­ці зям­но­га, якое і так пры­вя­дзе нас усіх у прах. Та­кая цы­ры­мо­нія даг­ля­дан­ня аг­ню. Аг­нём у ку­хон­най плі­це зай­ма­лі­ся жан­чы­ны, але на­па­ліць печ­кі ў ма­іх ад­на­вя­скоў­цаў бы­ло спра­вай муж­чын­скай за­ня­тас­ці. Па­лі­лі дро­вы, якія па­куль тра­пі­лі ў аб­дым­кі аг­ня­вых язы­коў, на­рых­тоў­ва­лі­ся ця­гам доў­гай і цяж­кай пра­цы.

Дум­кі, ус­па­мі­ны на­ля­та­юць ад­ны за дру­гі­мі, ка­лі ў ці­шы­ні слу­ха­еш трэск аг­ню і кур­ш­та­еш га­ла­веш­кі, каб зга­рэ­лі да кан­ца і та­кім чы­нам не да­зво­лі­лі нам за­мер­з­нуць у ха­лод­ныя дні і но­чы. Як прый­дзец­ца жыць на вёс­цы без пе­чак, ка­лі цал­кам за­ба­ро­няць па­ліць драў­ля­ным па­лі­вам, на­ват са свай­го ле­су. Цяж­ка ўя­віць гэ­та апош­нім пуш­чан­скім ста­ра­жы­лам. Ну, без элек­т­рыч­нас­ці мож­на абыс­ці­ся, як па­ка­за­ла апош­няя зі­ма, але без пе­чак па­ле­ных у хо­лад два ра­зы ўдзень — ані­як.

Тут яш­чэ адзін зі­мо­вы на­яў­ны ўспа­мін, да на­пі­сан­ня яко­га не дай­шлі про­ста ру­кі. З-за буй­но­га сне­га­па­ду і ма­ро­зу ў ма­ёй род­най вёс­цы элек­т­рыч­нас­ці не ста­ла про­ста на ты­дзень ча­су. Па­да­ю­чыя пад ця­жа­рам сне­гу дрэ­вы ў дра­бяз­гі пар­ва­лі дра­ты і на­ват раз­бі­лі тран­с­фар­ма­тар­ную скры­ню. Ад­ным сло­вам ка­лапс.Та­ды ад­нак хут­ка ў ха­тах з’я­ві­лі­ся не наф­та­выя лям­пы, зва­ныя ў на­ро­дзе ка­лісь­ці газ­ні­ка­мі, а свят­ло­ды­ёд­ныя, якія све­цяць вель­мі яс­на і пры тым не да­юць ані­я­ка­га па­ху. Мя­са і астат­нія пра­дук­ты з ха­ла­дзіль­ні­каў і ма­ра­зі­лак лю­дзі пе­ра­нес­лі ў шпі­хе­ры­кі ці піў­ні­цы, дзе да­стат­ко­ва бы­ло хо­ла­ду, каб яно не сап­са­ва­ла­ся. Зна­чыць, мож­на бы­ло пра­жыць і вяр­нуц­ца ў кан­цы для зна­ё­май ста­ра­жы­лам мі­нуў­ш­чы­ны пе­ры­я­ду свай­го дзя­цін­ства і ма­ла­дос­ці. Але тут па­ча­ло ім не ха­паць ад­на­го.... Аку­рат на эк­ра­нах тэ­ле­ба­чан­ня за­гас­ця­ваў ра­сей­скі се­ры­ял «Ка­за­чая лю­боў». Для на­ша­га, пра­ва­слаў­на­га ча­ла­ве­ка та­кой до­зы рас­с­лаб­ле­нас­ці і ду­шэў­нас­ці не бы­ло ўжо даў­но. А тут прый­дзе, як ска­за­лі элек­т­ры­кі, абыс­ці­ся ты­дзень ча­су без лю­бі­мых ге­ро­яў. І зда­ры­ла­ся не­ве­ра­год­нае. Пуш­чан­скія лю­дзі па­е­ха­лі ў Гай­наў­ку на­бы­ваць ге­не­ра­та­ры элек­т­рыч­нас­ці, каб толь­кі не пра­ва­ро­ніць ні ад­ной се­рыі, ні ад­на­го сло­ва ці сцэ­ны ін­т­рыг, якія ма­лан­ка­ва ідуць у хо­дзе ак­цыі.

Мя­са ля­жа­ла там, дзе бы­ло вы­не­се­на, свят­ло­ды­ёд­ныя лям­пы свя­ці­лі­ся пе­рад і пас­ля за­кан­чэн­ня філь­ма. І так, як ка­лісь­ці бы­ва­ла, лю­дзі пай­ш­лі гля­дзець тэ­ле­ві­зар да су­се­дзяў.

Яў­ген ВА­ПА