Гарадзенская вясна

Свят­ка­ван­ні Ак­ту 25 Са­ка­ві­ка прай­ш­лі з но­вы­мі вык­лі­ка­мі і па­зі­тыў­ны­мі эмо­цы­я­мі пры ўсёй цяж­кас­ці і скла­да­нас­ці сі­ту­а­цыі ў Бе­ла­ру­сі. Ка­лі за­ра­джа­ны ат­ры­ма­най энер­гі­яй, але ад­на­час­на бу­ду­чы ўжо кры­ху стом­ле­ным, вяр­нуў­шы­ся да до­му, пас­ля 19 га­дзі­ны паз­ва­ніў тэ­ле­фон з вар­шаў­ска­га на­прам­ку. На лі­ніі за­га­ва­ры­ла кан­цы­ля­рыя прэ­зі­дэн­та Поль­ш­чы Ан­джэя Ду­ды, а пер­са­наль­на — мі­ністр Вой­цех Ка­ляр­скі. Як ака­за­ла­ся, спа­дар мі­ністр зап­ра­шаў мя­не як стар­шы­ню Бе­ла­ру­ска­га са­ю­за ў Поль­ш­чы, Але­га Ла­ты­шон­ка — стар­шы­ню Бе­ла­ру­ска­га гі­ста­рыч­на­га та­ва­ры­ства і Яна Сы­чэў­ска­га — стар­шы­ню Бе­ла­ру­ска гра­мад­ска-куль­тур­на­га та­ва­ры­ства на суст­рэ­чу з прэ­зі­дэн­там на пят­ні­цу 26 са­ка­ві­ка на ча­тыр­нац­ца­тую га­дзі­ну ў прэ­зі­дэн­ц­кі па­лац пры Кра­каў­скім прад­мес­ці. На маё пы­тан­не, што мае быць тэ­май раз­мо­вы мі­ністр ад­ка­заў, што толь­кі вы­ключ­на спра­вы бе­ла­ру­скай на­цы­я­наль­най мен­шас­ці ў Поль­ш­чы з вы­шэй зга­да­ны­мі асо­ба­мі.

На дру­гі дзень, 26 са­ка­ві­ка, роў­на а ра­ней уз­год­не­най га­дзі­не, прэ­зі­дэнт Поль­ш­чы Ан­джэй Ду­да пры­ві­таў нас у не­вя­лі­кай за­ле для пе­ра­моў. На па­чат­ку су­стрэ­чы ад­быў­ся нес­па­дзя­ва­ны сюр­прыз, ка­лі прэ­зі­дэнт зга­даў, што ме­на­ві­та сён­ня стар­шы­ня БГКТ Ян Сы­чэў­скі свят­куе свой дзень на­ра­джэн­ня і па­він­ша­ваў юбі­ля­ра з яго­ным свя­там, пе­ра­да­ю­чы свя­точ­ны па­да­ру­нак. На ўспа­мін па­быў­кі ў прэ­зі­дэн­ц­кім па­ла­цы і на па­мят­ку су­стрэ­чы з га­ла­вою дзяр­жа­вы ат­ры­ма­лі мы гра­фі­кі з вы­я­вай прэ­зі­дэн­ц­ка­га па­ла­ца. Мы ў той мо­мант не за­ста­лі­ся ў даў­гу і па­да­ры­лі тое, што па­каз­вае на на­шу пры­сут­насць на Пад­ляш­шы. Алег Ла­ты­шо­нак па­да­рыў прэ­зі­дэн­ту Ан­джэю Ду­ду ве­ка­пом­ную кні­гу „Гі­сто­рыя бе­ла­ру­саў Пад­ляш­ша”, я ўру­чыў вы­да­дзе­ны апош­нім ча­сам пад рэ­дак­цы­яй Паў­ла Грэ­ся аль­бом ар­хіў­ных фа­таг­ра­фій „Ні­вы”, пры­мер­ка­ва­ны да юбі­лею 65-год­дзя на­ша­га тыд­нё­ві­ка.

На тва­ры і па рэ­ак­цыі прэ­зі­дэн­та бы­ло ві­даць, што абод­ва па­да­рун­кі яму дас­па­до­бы, ка­лі гар­таў ён іх так­са­ма ця­гам на­шай усёй су­стрэ­чы.

Пры­ві­таль­на-вет­лі­вы ўступ ху­цень­ка за­вяр­шыў­ся і прай­ш­лі мы да раз­мо­вы. Лепш вы­па­дае ска­заць, што да слу­хан­ня прэ­зі­дэн­там і яго­ны­мі мі­ніст­ра­мі тых спраў і праб­лем, якія наб­ры­ня­лыя ўжо ад га­доў у на­шай рэ­ча­іс­нас­ці. Трэ­ба ска­заць, што раз­мо­ва бы­ла вель­мі ад­к­ры­тая, без скры­ван­ня ча­го-ко­леч. Ад па­чат­ку да кан­ца су­стрэ­чы вы­хо­дзі­ла і вяр­та­ла­ся тэ­ма неў­с­п­ры­ман­ня ўсім на­шым бе­ла­ру­скім ася­род­дзем асо­бы Ра­му­аль­да Рай­са «Бу­ра­га», як ге­роя — сім­ва­ла вык­ля­тых жаў­не­раў.

Прэ­зі­дэнт вы­ка­заў­ся, што ў ча­се ад­на­го з яго­ных ві­зі­таў на Пад­ляш­ша і су­стрэ­чы з жан­чы­най, якая ра­ска­за­ла яму гі­сто­рыю сва­ёй ма­ці, якая бы­ла свед­кай зла­чын­стваў «Бу­ра­га», стры­маў ён і ад­мя­ніў свой пат­ра­наж над гай­наў­скім мар­шам. Ду­маю, што і мы на­шы­мі вы­каз­ван­ня­мі ў гэ­тай спра­ве па­яс­ні­лі, што не па­він­на вы­бу­доў­вац­ца поль­ская гі­ста­рыч­ная па­мяць на кры­ві ня­він­ных цы­віль­ных ах­вяр з лі­ку прад­стаў­ні­коў бе­ла­ру­скай мен­шас­ці.

Пад­час га­дзін­най су­стрэ­чы быў раз­г­ле­джа­ны шы­ро­кі ды­я­па­зон пы­тан­няў. Не­сум­нен­на гэ­та спра­вы куль­ту­ры і не­да­хо­пу ін­сты­ту­цы­я­наль­ных раз­вя­зак кштал­ту Цэн­т­ра бе­ла­ру­скай куль­ту­ры як штат­най адзін­кі фі­нан­са­ва­най поль­скім бю­джэ­там. Пры­во­дзі­лі мы ар­гу­мен­ты ты­пу, у якім ста­не бы­ла б поль­ская куль­ту­ра без да­моў куль­ту­ры ўсіх уз­роў­няў.

Зра­зу­ме­ла, га­ва­ры­лі і пра ве­лі­чы­ню фі­нан­са­ван­ня, якая про­ста ўсіх не за­да­валь­няе. Кан­тэкст гас­па­дар­чай ад­ста­лас­ці на­ша­га мес­ца пра­жы­ван­ня як бе­ла­ру­саў у паў­д­нё­ва-ўсход­няй па­ла­се Пад­ляш­ска­га ва­я­вод­ства, вы­ні­ка­ю­чы з мэ­та­на­кі­ра­ва­на­га не­да­фі­нан­са­ван­ня яш­чэ з ча­соў ка­му­ні­стыч­най Поль­ш­чы, пры­вёў нас не­паз­беж­на да дэ­маг­ра­фіч­най ка­таст­ро­фы, якая ад­бы­ва­ец­ца ў бе­ла­ру­скіх гмі­нах і па­ве­тах на на­шых ва­чах. Па-за ўва­гай не па­кі­ну­лі мы і па­лі­тыч­ных ра­шэн­няў, якія не да­зво­лі­лі нам асоб­на за­іс­на­ваць у са­маў­ра­да­вых вы­ба­рах на ўзроў­ні сой­мі­ку, ка­лі да бе­ла­ру­скіх па­ве­таў, штуч­на і няз­год­на з поль­скім і еў­ра­пей­скім за­ка­на­даў­ствам да­лу­ча­ец­ца цал­кам поль­скі па­вет, які змя­няе ра­шу­ча раск­лад га­ла­соў. Спра­вы школь­ні­цтва, на­цы­я­наль­на­га пе­ра­пі­су і ін­шых ня­лёг­кіх спраў так­са­ма на­мі кра­на­лі­ся. Прэ­зі­дэнт Ан­джэй Ду­да, ка­лі толь­кі са­сту­піць эпі­дэ­мія, пры­няў на­ша за­пра­шэн­не на­ве­даць бе­ла­ру­саў Пад­ляш­ша асоб­ным ві­зі­там.

Яў­ген Ва­па